موسسه فرهنگی سبک بالان عرش

خاطرات « طلبه شهید: عباس علی فلاح» «آن روز تلخ » یکی از خاطرات من از دوران حضور «عباس علی» مربوط می شود به سال های نوجوانی او؛ دوران قبل از انقلاب و اوج تظاهرات بود و «عباس علی» نیز همچون دیگر بچه های محل، همیشه در تظاهرات ها و راهپیمایی ها شرکت فعال داشت. یک روز در حادثه ای پای او شکست و درد امانش را بریده بود. برای من و مادرش هم دیدن او در این وضعیت خیلی سخت بود. عباس را به همراه مادرش به درمانگاه فرستادیم تا مقدمات بستری وی را در بیمارستان کاشان فراهم کنند؛ ولی مسؤولین درمانگاه به خاطر حضورش در راهپیمایی ها و تظاهرات و شناخته شدن وی به عنوان یک انقلابی، از پذیرفتن و بستری کردن او امتناع کردند. ساعتی بعد عباس به همراه مادرش، با همان پای شکسته و درد کشیده به خانه برگشت. خدا می داند بر ما چه گذشت تا پای او بهبود یافت. آن روزها تلخ ترین روزهای زندگی ما بود. «به نقل از پدر شهید» « شجاعت» در ایامی که با شهید فلاح در جبهه بودیم، شبی مثل دیگر شب ها داخل سنگر نشسته بودیم و گفت وگو می کردیم؛ همان بگو و بخندهای همیشگی سنگر. عباس برای تجدید وضو به بیرون از سنگر رفت. بچه ها برای شوخی و مزاح با یکدیگر به لهجة عراقی صحبت می کردند و می خندیدند. در همین حین شهید فلاح که از دستشویی برمی گشـت متوجه شده بود که در میان سخنان عربی ما، صدای صحبـت کردن چند عرب هـم از گوشه و کنار می آید. سه عراقی برای شناسایی به مقر ما آمده و به سنگر ما نزدیک می شدند. عباس آرام و بدون سروصدا لولة آفتابه ای را که در دست داشت را پشت سر یکی از عراقی ها گذاشته و هر سه را اسیر کرده و داخل سنگر آورد. آن روز شجاعت و بی باکی شهید فلاح همه را به تحسین واداشت؛ حتّی آن سه عراقی را

خاطرات «طلبة شهید:عباس سلطانی» «قمقمة عباس» نوزدهم رمضان 1361 بود. برای آخرین بار چشم در چشم برادرم، «عباس» دوختم و از او خداحافظی کردم. سحری را که خورد اعزام شد. وصف رشادت هایش را از هم رزمانش شنیدم. در مرحلة پنجم عملیات رمضان کمک آرپی جی زن بود. وقتی آرپی جی زن مجروح می شود، خودش برای خاموش کردن سنگری که بالای تپه ای که بچه های خودی را زیر آتش گرفته بود، آرپی جی می زد. به بالای تپه می رسد و تپه به دست نیروهای خودی فتح می شود، دشمن آن جا را زیر آتش خمپاره می گیرد و دیگر کسی عباس را ندید. چند سال بعد در روز نوزدهم رمضان سال 1374 عباس را بار دیگر ملاقات کردیم... قمقمه ای همراه پیکر عباس پیدا شده بود آن را باز کردیم، هنوز مقداری آب درونش بود. مشک عباس ما هنوز آب داشت... «به نقل از برادر شهید

خاطرات «طلبة شهید: سید علی طاهایی» «تعبیر استخاره توسط استخاره» زمانی که می خواستم با مادر شهید ازدواج کنم، از قرآن کریم استخاره ای گرفتم. جواب این استخاره، این آیه آمد: «یا ذکریّا انا نبشرک بغلام اسمه یحیی.» خیر بود و ما ازدواج کردیم و خداوند «سیدعلی» را به ما داد. 16 سال بعد در قم خدمت یکی از آقایان بزرگوار بودم. ایشان فرمودند که شخصی برای ازدواج استخاره کرده و در جواب آیة شریفة فوق آمده بود و بعد فرمودند: «تعبیر این آیه این است که فرزند شما شهید می شود.» یک دفعه تکان خوردم؛ به یاد استخارة خودم افتادم و سیدعلی که الآن در جبهه است. سریع آماده شدم و برگة اعزام گرفتم، به جبهه رفتم و او را صحیح و سالم یافتم، خیالم راحت شد و به شهر باز گشتم. هنوز چند روزی از بازگشتم نگذشته بود که خبر شهادت فرزندم رسید و این گونه استخاره ام تعبیر گردید... «به نقل از پدر

کاظم، عشق شهادت در راه حق را داشت، چند بار برای امام زمان (عج) عریضه نوشت و آن را در مسجد جمکران انداخت. حتی زمانی که به مرخصی می آمد شب ها با وجود گرما در اتاق می خوابید تا بتواند نیمه های شب، با خدا راز و نیاز کند. آن روزها، ما به علت گرمی هوا به روی بام می رفتیم. یکبار نیمه های شب وارد اتاق شدم، اودر حالت سجده بود. هر وقت که کاظم به حال سجده با خدا مناجات می کرد، گمان می کردی او از دنیا رفته است. تنها عاملی که برای او آرامش به ارمغان می آورد، عبادت خداوند متعال و خواندن زیارت عاشورا بود.

زمانی که آقای آزادی مسئول یگان بود . شب دامادی من به آقای آزادی زنگ زدم و بچه های یگان را به هتل رضا دعوت کردم و به ایشان گفتم : حتماً بیایی . او در حالی که می خندید گفت: " انشاء الله آنجا که خبری نیست ؟ " گفتم : نه بابا ، من اهل این حرفها نیستم . گفت: " اگر از دایره و رقصی و اینطور چیزها باشد من نمی آیم . گفتم : ای بابا ، تو که ما را می شناسی . گفت: " به هر حال اگر می دانی در آنجا خبری است من نمی آیم ." گفتم : هیچ خبری نیست . بعد ایشان سی ، چهل نفر از بچه های یگان را به همراه خود به هتل آورد . - در مجلس ما برادر آقای شهید هاشمی نژاد و چند شخصیت دیگر بودند - حسن بعد از پایان مجلس من را بغل کرد و بوسید و گفت: " واقعیت امر تنها عروسی که به من چسبید و لذت بردم همین عروسی بود . " گفتم: چرا گفت : بخاطر اینکه این عروسی معنویت خاصی داشت زیرا غیر از مداحی و سلام و صلوات مسئله دیگری در آن نبود . خوب حالا بگو شما داماد بودی یا برادرت ؟ گفتم: برای چه ؟ خودم داماد می شوم . گفت: " برادرت با آن لباسهایی که پوشیده بیشتر به دامادی می خورد تا تو که این لباسهای ساده را پوشیدی " گفتم:

کربلای 8 هم از راه می رسید که مثل همیشه خود ر ا به جبهه رساند. ولی این بار سر از پا نمی شناخت. با این که کوه های سر به فلک کشیده غرب و رمل های پاگیر و دشت های وسیع جنوب بارها حضور او را به یاد داشتند، اما احساس کرده بود که این بار هنگام ملاقات با خداست. خودش گفته بود: «در عالم رویا شخصی را دیدم که در کوچه ها قدم می زد و هر کس که می خواست به کربلا مشرف شود، عضوی از بدن خود را به او می داد، من جلو رفتم و گردی بالای سر خود را در اختیار او گذاردم، او برید و با خودش برد و من با خوشحالی برگشتم! در کربلای شلمچه، نیمه های شب عملیات به یکی از همرزمانش می گوید: «امشب تب مرگ مرا راحت نمی گذارد. » همان شب مجروح شد، ولی در خط باقی می ماند تا این که صبح دوباره هدف قرار گرفت و به دیدار پدر بزرگوارش شهید حاج «محمدعلی متقیان» می رود.

خاطرات «روحانی شهید: سید عباس سادات الحسینی» «همت بلند» شهید سادات الحسینی، خصوصیات و ویژگی های بارز بسیاری داشت. همگی دوستان و هم رزمان از وی به عنوان یک انسان نمونه و الگویی شایسته یاد می کنند. آقای «شیخ زاده» در باره همت والای ایشان می گفت: «یک تابستان برای این که دروس عقب مانده را جبران کنیم، به حوزة علمیة «قمصر» رفتیم. مسؤولین مدرسه گفتند: چون دیر آمدید حجره ای برای سکونت شما وجود ندارد و از پذیرش شما معذوریم. در کنار مدرسه قمصر انبار کاهی بود. سید عباس پیشنهاد داد که آن انبار را خالی کنیم و به جای حجره از آن استفاده کنیم. در اندک مدتی به همت او، انبار کاه به اتاقی تمیز و قابل استفاده تبدیل شد.» «خانواده شهید» «خلوت عاشقانه» ماه رمضان بود و برای مراسم قرائت قرآن و منبر به مسجد رفته بودم. آمدنم کمی طول کشید و نیمه شب به خانه رسیدم. می خواستم برای خواب به پشت بام بروم که دیدم درب پشت بام از بیرون بسته است. متعجب شدم و نگران. پدرم را صدا زدم: آمد و با نردبان به پشت بام رفت. برادرم عباس، را دیدیم که فانوس کوچکی روشن کرده و در خلوت عاشقانة خویش مشغول راز و نیاز و مناجات است. «به نقل از خواهر شهید

محمود آرام و آهسته در زیر آفتاب داغ مسجد الاحرام راه می رفت، کف پایش از تماس با سنگفرش سفید و داغ مسجد قرمز شده بود. قرآن را باز کرد و چند آیه خواند، نگاهش را به کعبه دوخت. جلو رفتم و چشمانش را با دست گرفتم و گفتم: «خوب جایی گیرت آوردم» با مکث پرسید: «شما؟» دستانم را برداشتم و گفتم: «اینطوری که تو زل زدی وسط چشمهای خدا نباید هم هیچ کس را بشناسی» لحظه شیرینی بود. حاج همت را که در کنارم ایستاده بود، به او معرفی کردم صدای موذن فضای مسجد را گرفت دستم را دور گردن شهازی و همت انداختم و با خنده گفتم: « این دفعه شما دو نفر را توی یک تله می اندازم صبر کنید.» مدتی گذشت و تیپ محمد رسول ا... تاسیس شد. هر سه به نزد برادر محسن رضائی رفتیم. سر صحبت را باز کردم و گفتم:« بالاخره یک تیپ تازه تأسیس یک فرمانده می خواهد.» رضائی نیز به همت و شهبازی گفت: از نظر من شما، آیینه هم هستید. تیپ شماباید 10 گردان داشته باشد، به همین دلیل این تیپ هم فرمانده می خواهد، هم جانشین فرمانده و هم رئیس ستاد. ما باید دزفول و شوش را از زیر آتش عراقی ها بیرون آوریم حضرت امام (ره) به این عملیات امیدوار است. آقا محسن که رفت، محمود نگاهی به من انداخت و گفت: «کار خودت را کردی؟» دستم را دور گردن آن دو انداختم و با لبخند گفتم: «کنار حرم رسول ا... قول دادم که شما دو نفر را توی یک تله بیاندازم.»  

این جمله از اولین وصیتنامه روحانی« شهید مصطفی ردانی پور» موسس لشکر 14 امام حسین (ع) و فرمانده قرار گاه فتح، برای شاگردان و رهروانش به یادگار ماند: «عمامه من کفن من است.» « بچه ها! کسی حق نداره پایش را داخل خانه های مردم بگذارند. نماز هم داخل خانه های مردم نخوانید. شاید راضی نباشند.» تازه رسیده بودیم جنوب؛ پایگاه منتظران شهادت و بعد دارخوین. شصت هفتاد نفری می شدیم. با دو تا سیمرغ و چند تیرباری که باخودمان آورده بودیم. برای خودمان گردانی شده بودیم. هنوز عراقی ها معلوم نبودند، ولی مردم خانه یشان را ول کرده بودند. درها باز، وسایل دست نخورده ،همه چی را گذاشته بودند و رفته بودند. مصطفی می گفت :« مردم که نمی دانند ما آمده ایم این جا. خوب نیست بی خبر سرمون را بندازیم پایین، بریم داخل .»

یک شب در خواب دیدم که در منزل یکی از آشنایان هستیم و با آنان مشکل پیدا کردم و درگیری لفظی پیش آمده است در این هنگام «ایوب» گفت: مواظب باش و اصلاً به حرف های آن ها اهمیتی نده، هر چه بی اهمیت تر باشی به نفع تو است، از خواب بیدار شدم، بعد از مدتی درست در همان موقعیت در بیداری قرار گرفتم و به آن ها به بحث و مشاجره پرداختم که ناگهان به یاد خواب آن شبم افتادم، پس از یادآوری خواب، سفارش های او را انجام دادم و دیگر بحث را ادامه ندادم و بعدها به نتیجه حرف «ایوب» در آن شب رسیدم.

خاطرات «روحانی شهید: علی اصغر دولچین (مدبّر)» «برای مظلومیت اهل بیت اشک بریز» ایشان علاقه شدیدی به اهل بیت -علیهم السلام - داشتند. یک روز که در حال استراحت بودند دیدم که اشک ازگوشه چشمش جاری است و به من متذکر شد که همیشه در خلوت هایت برای اهل بیت -علیهم السلام- روضه بخوان و برای مظلومیت آن ها اشک بریز. دستگیری از افتادگان و نیازمندان یکی دیگر از خصوصیات ایشان بود. نقل می کردند که روزی ایشان در کوچه پیرزن ناتوانی را دیدند که سبدی که همراهش بود به سختی حمل می کرد. شهید تا این پیرزن را دیدند او را کمک کردند و سبدی را که در دستش بود تا درب منزل پیرزن رساندند. داشتن اخلاص از ویژگیهای مهم شهید بود. همیشه دوست داشتند گمنام باشند تا جایی که در یادداشت هایش متذکر شده بودند که: «دوست دارم گمنام باشم، حتی اگر جنازه ام هم برگشت، می خواهم قبرم مثل قبر امام حسین و ائمه بقیع -علیهم السلام- خاکی و بی نشان باشد و در هنگام عملیات پلاک خود را از گردنش بیرون آورده بود و به دوستان خود گفته بود: «می خواهم بی نام و نشان باشم». «به نقل از همسر شهید

خاطرات «طلبه شهید: محسن نزادی» «اقتدا به مولای شهیدان» پیکر پاک محسن را همراه با 21 تن از شهدای کاشان تقسیم کرده بودند که در آن روز برادران و خواهران من به کاشان رفته بودند و ما را نمی گذاشتند برویم. هنگامی که آنها برگشتند از آنها سؤال کردم که آیا محسن را ندیده اید؟ گفتند: بله؛ محسن صحیح و سالم بود مثل کسی که خواب است. اما وقتی که نشسته بودیم یکی از آشنایان وارد منزل ما شده بود و در گوشه ای نشست و گفت: «الحمد لله به آرزویش رسید.» گفتم: چطور؟ گفت: «چون آرزو داشت همانند امام حسین -علیه السلام- بی سر به دیدار خدا رود . . . » «به نقل از پدر شهید

خاطرات «طلبة شهید: احمد خرّمی آرانی» «نغمة دلنشین اذان» تازه به سرپل ذهاب رسیده بودیم. خط، بسیار نا امن بود. از آسمان گلوله و خمپاره می بارید و زمین بر اثر اصابت گلوله ها سوراخ، سوراخ شده بود. به هر حال، خط را از نیروهای «قروه» تحویل گرفتیم. صدای مهیب خمپاره ها، دل هره ای عجیب در دل ما نیروهای تازه وارد، به وجود آورده بود. هنگام اذان صبح بود، در حالی که پگاه سپیده از پس کوه های بلند منطقه پدید آمده بود، احمد را دیدم که بی پروا به یکی از سنگرهای کمین که فاصلة زیادی با دشمن نداشت، رفت. با صدای گرم خود آوای اذان سر داد که باران گلولة دشمن، به اطراف سنگرش باریدن گرفت تا صدای بلند اذان احمد را خاموش کند؛ ولی او هر بار بلندتر اذان را ادامه می داد و روحیة رزمندگان را دوچندان می کرد. در مدت سه ماهی که در آن منطقه بودیم، اذان و نماز اوّل وقت ایشان، حال و هوایی عرفانی به جبهه بخشیده بود. « شب های عاشقی» شهید خرمی، در برخورد با نیروهای رزمنده بسیجی، کمال تواضع و فروتنی را به خرج می داد. با این که فرمانده و امام جماعت گردان بود و بچه ها احترام فوق العاده ای برایش قایل بودند؛ ولی مهربانی و برخورد رئوفانة او باعث می شد تا بچه ها سنگینی برخورد با یک روحانی فرمانده را زیاد احساس نکنند. در عین حال فریادهای خشمگین و دلیرانه اش در هنگام نبرد چهره ای دیگر از او به نمایش می گذاشت. به راستی مصداق بارز آیة شریفة «اشدّاء’ علی الکفار رحماء’ بینهم» بود. (فتح/29) به یاد دارم در مأموریتی سه ماهه که «سرپل ذهاب» اعزام شده بودیم. شب هنگام، هوا آن قدر تاریک می شد که حتی نگاهبان شب، تیربار جلوی خود را نمی دید. با این حال او نگهبانی در شب های سرد و تاریک را بر می گزید تا هم دیگر برادران، شب ها اذیت نشوند و هم خود به خلوت شبانه اش برسد. احمد، هر شب، خلوتی عاشقانه با معبود داشت و همیشه نماز شب را به نماز صبحش وصل می کرد. «بر اوج قلة ایثار» گرما گرم جنگ و حماسه بود. باران گلوله از زمین و آسمان می بارید و از کشته، پشته ساخته بود. در میان نیروهای عراقی یک تیربارچی، امان از همة بچه ها بریده بود. با توجه به موقعیت سنگرش، با کوچکترین حرکتی بچه ها را نشانه می رفت و ما را زمین گیر می کرد. احمد که فرماندة گردانمان بود، دو سه بار اعلام کرد که چند تا از برادران بروند، آن تیربارچی را خاموش کنند. من هم مثل بقیة بچه ها ساکت بودم. کار سخت و مشکلی بود و هر کس از پس آن بر نمی آمد. چند لحظه ای گذشت. سر انجام خود فرمانده به همراه یک داوطلب به سمت سنگر تیربارچی بعثی هجوم برد؛ چند دقیقه بعد دیگر از آن سنگر شلیک نشد. نه تیر باری بود و نه تیربارچی... «سرآغاز عروجی سرخ» روز قبل شهادت، شهید خرّمی به یکی دو تا از برادران گردانش گفته بود که فردا من به شهادت می رسم. آن روز نوری عجیب در صورتش موج می زد. فردای آن روز یعنی هفتم مرداد ماه 1361 در بحبوحة عملیات، دیدیم سردار بر زمین افتاد و سینه اش مالامال از خون بود. چند نفر از بچه ها خواستند که او را به عقب ببرند، ولی او ممانعت کرد و گفت: «شما کارهای مهم تر از نجات من هم دارید، به آنها برسید.» تنهادر خواستی که داشت این بود که مرا به سمت کربلا بچرخانید. اشک در چشمان بچه ها موج می زد. دستش را روی سینه گذاشت و آرام با همان صدای دلنشین همیشگی اش گفت: «السلام علیک یا ابا عبدالله الحسین-علیه السلام-» هنوز سلام را کاملا تمام نکرده بود که جواب سلام را ازامیر قافلة عشق دریافت کرد و مرغ جانش برگرد حرم یار به پرواز درآمد. «هم رزم شهید» «زیباترین رؤیا» بیست سالی از شهادت احمد می گذشت. شبی در جلسه ای نشسته بودیم و در رابطه با این که جنازة اموات پس از مرگ چه می شود و این که آیا پیکر شهدا هم مانند دیگر اموات است یا خیر، بحث می کردیم. در دلم گفتم: «یعنی الان پس از بیست سال پیکر برادرم چگونه است؟» جلسه تمام شد و به منزل آمدم. شب هنگام در عالم رؤیا دیدم که بالای سر قبر احمد نشسته ام. قبر شکافته شهادتش نگذشته، تازه و سالم بود. آن سید نگاهی به من کرد، دستش را به سینة خونین احمد- جایی که گلوله و ترکش اصابت کرده بود- زد و به پیراهن من کشید. خون تازه روی پیراهنم نقش بست و جای آن باقی ماند و از خواب بیدار شدم. برادرم احمد، چه خوب جواب سؤالم را داده بود. «برادر شهید

خاطرات «روحانی شهید: ابوالفضل عباسی» «نگهبان قدسی» پسرم، ابوالفضل چه در کودکی و چه هنگامی که بزرگ شده بود، شجاعت قابل توجهی در ابراز عقیده با افراد ضد انقلاب و شاه دوست داشت. به یاد زمانی که اوج تظاهرات و مبارزات قبل از انقلاب بود، ایشان کلاس چهارم، پنجم ابتدایی بود. آن روزها در مدرسه کسی جرأت حرف زدن و شعار دادن را نداشت؛ ولی ابوالفضل، بی پروا شعار «مرگ بر شاه» را بر زبان می آورد؛ حتی بر پشت پیراهن خود و دیگر بچه ها این شعار را می نوشت. وقت معلمین و مسئولین مدرسه پرسیده بودند کار چه کسی است، با شجاعت بر گردن می گرفت و به این کار اعتراف می کرد. آن روز یکی از معلمین دستش را بلند می کند که او را کتک بزند؛ ولی در کمال ناباوری دستش محکم به میز خورده، باعث زخمی شدن وی می شود. گویی نگهبانی قدسی از این شجاع کوچک محافظت می کرد. معلم که خود نیز متعجب شده بود، دیگر دست روی ابوالفضل بلند نکرد. «خانواده شهید» «شوق اعزام» شور و شوق عجیبی برای رفتن به جبهه داشت. برای راهیابی به میدان رزم کارهایی می کرد که تعجب همة اطرافیان را بر می انگیخت. یادم هست وقتی نتوانست نیروهای بسیج منطقه خودمان را برای اعزام مجاب کند، به همراه چند تن از رفقای دیگر- که آنها نیز نتوانسته بودند به جبهه بروند- بدون اطلاع خانواده و مخفیانه به قم رفتند. نیم روزی از رفتنشان می گذشت که ما و خانوادة دیگر بچه ها، متوجه غیبت و رفتن آنها به قم شدیم. سریع خودمان را به قم رساندیم. مستقیم به ایستگاه راه آهن رفتیم. ابوالفضل- که سیزده سال بیشتر نداشت- یک دست لباس بسیجی پوشیده و ساکی بر دست، منتظر سوار شدن به قطار بود. مسؤول ایستگاه که متوجه نداشتن حکم مأموریت آنها شده بود. مانع سوار شدن آنها شد و بچه ها با التماس و آوردن توجیه، سعی در مجاب کردن او داشتند. یکی او را قسم می داد و التماس می کرد و دیگری می گفت: ما نوجوانیم و رفتن به جبهه تکلیف است و ... به هر زحمتی بود ابوالفضل و دیگر بچه ها را برگرداندیم و قول دادیم که پس از فراگیری دورة آموزش نظامی، به آنها اجازة رفتن به جبهه را بدهیم. برای ثبت نام و فراگیری آموزش نظامی به بسیج رفت. ولی باز هم به خاطر کوتاهی قدش، او را ثبت نام نکردند. با ناراحتی به خانه برگشت. اصلا در حال خودش نبود. عصبانیت همراه با حرارت عشق به اعزام، در چشمانش موج می زد. پارچه ای برداشته، داخل کفشش گذاشت. مدام کفش را می پوشید و قد خود را اندازه می گرفت و من شوق و اشتیاق رعنایم را، در تلاش برای وصال به معشوق، می نگریستم و لبخند می زدم. «مادر شهید

خاطرات «طلبة شهید: ابوالفضل زینعلی» «همنوا با نسیم سحری» روز جمعه، دم دمای طلوع آفتاب بود که برای ادای نماز صبح بیدار شدم. ابوالفضل هنوز خواب بود. بیدارش کردم و به مزاح گفتم: «طلبه که نباید تا این وقت روز بخوابد. بلند شو نمازت را بخوان.» با سختی بیدار شد؛ دستی به سر و رویش کشید و گفت: «من نمازم را خوانده ام.» گفتم: کجا؟» گفت: «در مسجد صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه)» بعداً فهمیدم او هر شب برای نماز شب بلند می شده و پس از نماز صبح مقداری استراحت می کرده است. از خاطرة آن روز چیزی جز عرق خجالت و شرم به خاطر آن سخنم، برایم نماند. «خانواده شهید

بعد از 14 سال اسارت از خداوند اجازه گلایه کردن خواستم شبی از شب های دوران اسارت، دلم گرفت؛ 8 سالی را در «ابوغریب» گذرانده بودم و 6 سالی می‏شد که مرا از جمع ایرانیان هم بندم جدا کرده و در جایی دیگر، زندان امنیتی عراق، در یک سلول انفرادی نگه داری می‏کردند؛ در آن شب به یاد کشورم افتادم؛ به یاد همسرم و به یاد تنها فرزندم که پسر بود؛ در ابتدای اسارتم 4 ماهه بود و در آن شب حدوداً 14 ساله! از ذهنم گذشت که «اگر مرا ببیند، می‏شناسد؟» و به فکر افتادم «اگر من او را ببینم، چه طور؟» قلبم فشرد و رو به خدا کردم و آن گونه که فقط او می‏شنید، گفتم «آیا به من اجازه می‏دهی که گلایه کنم؟» سکوت حاکم را به رضایت تعبیر کردم و گلایه‏هایم شروع شد؛ تا دیر وقت، من می‏گفتم و او می‏شنید و بعد از آن، به خواب رفتم. فردا و پس فردا و پس آن فردا، دیگر کلامی به زبان نیاوردم و حتی به هیچ چیز فکر نکردم؛ در سومین روز که نگهبان، غذای ظهر مرا از دریچه‏ مخصوص تحویل می‏داد به ناگهان، در تاریک، روشنی سلول انفرادی، چشم هایم به مارمولکی افتاد که از روزنه‏ سقف، به من خیره شده بود؛ اتفاقی که به نظرم کاملاً غریب آمد؛ نگهبان که رفت، من و مارمولک، مدت ها به یکدیگر خیره نگاه کردیم و سرانجام او هم رفت؛ دیدن مارمولک مرا به فکر کردن واداشت و مانند معبری که خوابی را تعبیر کند به کنکاش در مورد این قضیه پرداختم تا ظهر روز بعد که باز هم همان اتفاق افتاد؛ هر 2 به یکدیگر خیره شدیم و در چشم های هم نگریستیم اما این بار او نزدیک تر آمد؛ تأثیری عمیق تر بر ذهن من گذاشت و باز هم رفت؛ روز دیگر هم بر همین منوال گذشت و روزهای دیگر هم؛ چیزی حدود 2 ماه از همان روزنه و در همان ساعت می‏آمد و ساعتی مرا به خود مشغول می‏کرد و می‏رفت و عجیب این که هر بار به من، نزدیک و نزدیک تر می‏شد تا جایی که در روزهای بعدتر، کل سقف سلول انفرادی مرا، با آزادی تمام طی می‏کرد و بعد از آن به من چشم می‏دوخت. اگر چه پیام را، در 2 ـ 3 روز نخست‏ حضور مارمولک، دریافت کرده بودم، چشمم به راه بود که آخر این بازی به کجا می‏انجامد؟ من پیام واضحی را طلب می‏کردم؛ ظهر روز بعد، مارمولک نیامد؛ به دیدن هر روزه‏اش عادت کرده بودم، ظهر روز بعد هم از او خبری نشد و فردای آن روز هم، بر همین منوال اما ناامید نشدم؛ حس غریبی به من می‏گفت که خواهد آمد و سرانجام آمد اما این بار، نه به تنهایی، بلکه با 2 مارمولک کوچک تر از خود؛ گویا که فرزندانش بودند و این بار، پیام کامل شد «در مقابل تهدیدها و تطمیع های دشمن، مقاومت کن. تو، با کارنامه‏ای پربار، به آغوش میهنت و به آغوش خانواده ات، باز خواهی گشت» پیام که دریافت شد و بر جانم نشست، دیگر مارمولک ها را ندیدم. انگار که هر 3، دود شده بودند و رفته بودند هوا. این پیام، مرا که شکننده شده بودم، در مقابل ناملایمات دوران اسارت بیش از پیش مقاوم کرد.

پای پتی، جوراب پاره آسمان خالی از پرنده نمی شد. یعنی لحظه ای نبود که هواپیمایی از دشمن به دنبال شکاری نباشد. یدک کش ما هم شتر سفید بود با بار عاج! پیداتر از خودش، خودش بود. برای استتار آن را هم به گل نشاندیم و هم گل مالی کردیم. در همین گیراگیر هواپیما به سمت ما شیرجه رفت. پابه فرار گذاشتم که در راه پوتین از پایم بیرون آمد. پابرهنه به سمت سنگر دویدم، لحظاتی بعد وضعیت عادی شد و ما به طرف یدک کش برگشتیم. چون یک لنگه پوتین نداشتم، آخر از همه حرکت می کردم. ترسم از این بود که بچه ها متوجه شوند و آبرویم برود. در همین فکر بودم که صدای یکی از بچه ها بلند شد. ـ این پوتین از کیه؟ ضرغام بود. خدا به داد برس که الان بساط خنده ی بچه ها جور می شود. بلافاصله روی زمین نشستم تا متوجه نشوند. ضرغام یکی یکی پوتین بچه ها را نگاه کرد تا به من رسید. ـ چرا نشسته ای؟ ـ پایم درد می کند، شما برید من یواش یواش می آیم. اما نه، این ترفند کارساز نبود. کار از کار گذشته بود و ضرغام پای برهنه مرا دیده بود. جوراب سوراخ راز مرا زودتر از وقت فاش کرده بود. این جا بود که ریسه ی خنده ی درخشان همه را متوجه آخر ستون کرد. این موضوع تا پایان روز، بلکه تا چند روز دیگر اسباب خنده ی بچه ها بود.  

تا مرز ایران ما را با چشم بند بردند و در مرز تحویل نیروهای ایرانی دادند. به هیچ وجه نمی توانم احساسم را بیان کنم حتی نمی توانستم باور کنم که آزاد شدم. بعد از اسارت فکر می کردم که همیشه اسیر خواهم ماند. تمام خاک ایران را زیر پایم احساس می کردم و ارزشش را از طلا هم بالاتر می دیدم. از کرمانشاه با هواپیما به تهران آمدیم و دو روز هم در قرنطینه بودیم. 10سال آرزو داشتم که یک ستاره در آسمان ببینم چون هیچ وقت شب ها بیرون نرفتیم و اولین شب قرنطینه در تهران، این آرزویم برآورده شد. چند سال از تمامی لذت های زندگی محروم بودم. وقتی خانواده ام را دیدم، احساس می کردم که دوباره زنده شده ام. باید از همسرم هم قدردانی کنم که در نبود من بسیار سختی کشید و برای آینده بچه های مان زحمت های فراوان کشید. پدر و مادر من هم زجر کشیدند و از آن ها هم متشکرم. هنگامی که به ایران آمدم از خدمت با درجه سرتیپی بازنشست شدم. هماکنون درهواپیمایی ایران ایرتور خلبان هواپیمای مسافربری توپولف هستم. پرواز اعتیاد دارد و کسی که یک بار با هواپیما پرواز کند، نمی تواند ترکش کند. من هم پرواز را ادامه دادم ولی هنوز در آرزوی یک بار پرواز با هواپیمای شکاری و انجام مانور مانده ام. من برای ملت جنگیدم، برای ملت اسارت کشیدم و هیچ توقعی از مردم به جز به یادماندن چنین چیزهایی ،ندارم.

 چند روزی بدون رادیو ماندیم تا آب ها از آسیاب بیافتد و بعد از آن، دوست رادیوسازمان، قطعه ‏های جدا شده‏ رادیو را سر هم کرد و دوباره رادیو ترانزیستوری مان راه افتاد اما در پی چاره‏ای می‏ گشتیم تا خودمان یک باطری اختراع کنیم تا کمتر از باطری ساعت برای رادیو استفاده کنیم و سرانجام بعد از کلی مشورت و تبادل نظر و بهره گیری از دانش های فنی سایر اسرا، پی بردیم که از پوست انار می‏ شود، باطری تهیه کرد و برای مدت نه چندان طولانی، از نیروی آن رادیوی ترانزیستوری را، راه انداخت. ما که عادت کرده بودیم هر چیز دور انداختنی را برای روز مبادا در گوشه ‏ای از اسارتگاه پنهان کنیم، پوست انارهایی را که از مدت ها قبل پس انداز کرده بودیم، روی هم ریختیم و در آب جوشاندیم و با مشقت بسیار، خمیری از آن به دست آوردیم که تا اندازه ای، خاصیت الکتریسیته داشته و می‏توانست رادیوی ما را روشن نگه دارد؛ با این ترفندی که به کمک آن دوست رادیوسازمان و سایر بچه‏ ها به کار گرفتیم، استهلاک باطری ساعت مان کاهش پیدا کرد و دیرتر از دفعات اولیه، برای ساعت دیواری مان تقاضای باطری می کردیم.

 یکی از روزها، در منطقه عملیاتی «والفجر یک» در ارتفاع 112 فکه، محوری که نیروهای گردان خندق لشکر 27 حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم، عملیات کرده بودند، صحنه بسیار عجیبی دیدم که برایم جالب و تکان دهنده بود. از دور پیکر شهیدی را دیدم که آرام و زیبا روی زمین دراز کشیده و طاق باز خوابیده بود؛ سال 72 بود و حدود 10 سال از شهادتش می گذشت؛ نزدیک که شدم، از قد و بالای او تشخیص دادم که باید نوجوانی باشد حدود 17 - 16 ساله. بر روی پیکر، آنجا که زمانی قلبش در آن می تپیده، برجستگی ای نظرم را به خود معطوف کرد؛ جلوتر رفتم و در حالی که نگاهم به پیکر استخوانی و اندام اسکلتی اش بود، در گودی محل چشمانش، معصومیت دیدگانش را می خواندم، آهسته و با احتیاط که مبادا ترکیب استخوان هایش به هم بریزد، دکمه های لباس را باز کردم؛ در کمال حیرت و تعجب، متوجه شدم یک کتاب و دفتر زیر لباسش گذاشته بوده؛ کتاب پوسیده را که با هر حرکتی، برگ برگ و دستخوش باد می شد، برگرداندم؛ کتابی که 10 سال تمام، با شهید همراه بوده است، کتاب فیزیک بود. یک دفتر که در صفحات اولیه آن بعضی از دروس نوشته شده بود؛ خودکاری که لای دفتر بود، ابهت خاصی به آنچه می دیدم، می داد؛ نام شهید بر روی جلد کتاب نوشته بود. مسئله ای که برایم خیلی جالب بود، این بود که او قمقمه و وسایل اضافی همراه خود نیاورده و نداشت، ولی کسب علم و دانش آن قدر برایش مهم بوده که در بحبوحه عملیات کتاب و دفترش را با خود جلو آورده بوده تا هرجا از رزم فراغتی یافت، درسش را بخواند.